Samsun: Bölgenin İstanbul’u
Samsun, Karadeniz Bölgesi’nin göz bebeği. Bölgenin İstanbul’u. Geçici gelenin kalıcı yerleşmek isteyecek kadar hayranlık duyabileceği bir cazibe merkezi. Samsunlu olmayan ama bir sebeple bu güzel kente yolu düşecek olanların Samsun’u daha iyi yakından tanımaları için rehberler hazırladık…
İlk rehberimiz Samsun Lezzet Rehberi…
Samsun’da Ne Yenir?
Yukarıdaki soruya yanıt verebilmek için üç aşamalı çalışma yürüttüm. İlk aşamada kendi listemi hazırladım. Ardından listeyi damak tadına güvendiğim arkadaşlarımla paylaştım. Onlardan gelen dönüşlerle listeyi güncelledim. Peşi sıra bir hayat rutini haline gelen whatsapp gruplarına başvurdum. Tüm sürecin sonunda ‘Samsun Lezzet Rehberi’ ortaya çıktı.
Samsun’da Ne Yenir İşte iştah açıcı sorunun iştah açıcı yanıtları…
1. Samsun Pidesi
Rehberimizin ilk sırasındaki ürün Samsun pidesi. Pide, Samsunlular için kırmızı çizgi. Listenin ilk sırası için alternatif bir ürün, ne önerilebilir ne de önerilmesi teklif edilebilir.
Pide, Samsunlular için aslında bir pazar günü geleneği.
İnternetin hayatımıza girmediği, telefonların bizi rehin almadığı, ailelerin kalabalık olduğu zamanlarda tüm aile pazar sofrasında buluşurdu. O sofranın başrolünde de pide yer alırdı.
Samsun Pidesi Nasıl Yapılır?
Cumartesi gününden evin annesi pidenin iç harcını hazırlar, dinlemeye bırakırdı. Evin babası da pazar sabahı erken saatlerde kalkar, iç harcını alır, fırının yolunu tutar, sıraya girerdi. Sıranın durumuna göre belli-belirsiz bir süre bekledikten sonra pideyi aldıktan sonra koşar adımlarla evin yolunu tutardı.
Pideye, çay, söğüş, turşu eşlik ederdi. Ve tabii sıcacık aile sohbeti.
Bu arada pide demişken orijinalinin kapalı usülde pişirilen kıymalı pide olduğunu hatırlatalım. Harcın içinde kıyma, soğan, tuz, kara biber, tereyağı yer alıyor. Pidenin ticari ürün haline gelerek fırınlardan lokantalara, restoranlara transfer olmasının ardından kuşbaşılı, sucuklu, pastırmalı, kaşarlı, kavurmalı, beyaz peynirli, çökelekli, ıspanaklı gibi ürünlerle çeşitlendirildi.
Samsunlular pideyi düğün evinde yer, taziye evinde de yer. Samsunlular pideyi kentte yer, kırsalda da yer. Samsunlular pideyi sabah yer, öğlen yer, akşam yer. Uzun lafın kısası bir Samsunlu acıktığında aklına ilk olarak pide gelir.
Bu sebeple Samsun’a yolunuz düşerse ilk tüketeceğiniz yerel ürün Samsun pidesi olmalıdır.
Afiyet olsun.
2. Çakallı Menemeni
Rehberimizde ikinci sırayı Çakallı menemeni alır. Menemen aslında bir Türkiye lezzeti. Ülkemizde hemen her evde menemen pişirilir, afiyetle de yenir.
Ama Çakallı menemeni Samsun’a has bir lezzet. Üstelik Çakallı menemeni, ‘menemen soğanlı mı olur, soğansız mı olur’ tartışmalarında tercihini soğansızdan yana kullanmış bir Samsun lezzeti.
Aslında Çakallı menemeni, bir yol üstü lezzeti. Zira Samsun-Ankara karayoluna sağlı-sollu yerleşmiş işletmelerde yapılıyor. Adını da yer aldığı lokasyondan alıyor. Yılın 365 günü, günün de 24 saati Çakallı menemenini tadabilmeniz mümkün.
Çakallı Menemeni Nasıl Yapılır?
En lezzetli hali ise domatesin, biberin sezonu olan yaz aylarında tadılıyor. Orijinal Çakallı menemeni domates, yeşil biber, yumurta sarısı, kaşar (rendelenmiş halde olmalı), tereyağ, tuz, kara biber, pul biberin bir araya gelmesiyle hazırlanıyor.
Çakallı menemeni yanında turşu, kendine has özel pide ve çayla servis ediliyor. Yolu Karadeniz’e düşenler tarafından da afiyetle yeniyor.
Afiyet olsun.
3. Samsun Simidi
Rehberimizin üç numarasının sahibi Samsun simidi. Özellikle kahvaltı için tercih edilen enfes bir lezzet.
Samsun Simidi Nasıl Yapılır?
Samsun simidini anlatmadan önce tarifini verelim. Simidin hamuru un, su, maya, tuzun karışımından elde ediliyor. Bir saate yakın dinlendirilen hamur belirlenen gramajlara göre kesiliyor, bağlanıyor.
Hamur, daha sonra içinde dut pekmezi olan kaynar kazana atılıyor. 30-40 saniye kadar bir süre haşlandıktan sonra kazandan çıkarılıyor, susama bulanıyor, fırına veriliyor. Odun ateşiyle 20 dakika pişiyor. Ardından servise hazır hale getiriliyor.
Samsun simidi çıtırlığını soğuk kazan yerine kaynar kazana atılmasından, lezzetini ise tüm üretim sürecinin makine kullanılmadan ustaların elinde yapılmasından alıyor.
Samsun simidi en çok neyle tüketiliyor derseniz onun yanıtını da yazının bu bölümünde verelim. Samsunlular simidin yanında siyah çay tercih ediyor. Çayın alternatifi ise ayran. Yine simide peynir eşlik ediyor. Hangi peynir diye sorarsanız o da tercih meselesi. Kaşarla da, tulumla da, kremle de tüketiliyor.
Afiyet olsun.
4. Samsun Döneri
Samsun döneri de kendine has lezzetiyle Türkiye’nin birçok bölgesinde yapılan dönerden ayrışıyor. Ancak burada belirtilmesi gereken bir nokta var. Samsun’da döner konusunda öne çıkan işletmelerin farklı et tercihleri var.
Bazısı ana malzeme olarak süt kuzusu, bazısı ise dana kullanıyor. Ayrıca et/kıyma karışımıyla döner yapan işletmelerin varlığını da hemen hatırlatalım.
Samsun dönerinin en büyük farklılaştırıcı unsuru ise tereyağa bulanmış sıcak lavaş.
Türkiye’nin birçok yerinde döner, tırnak pide, pide ya da ekmekle servis ediliyor. Lavaş ile servis edenler ise çiğ köfte lavaşı gibi ince lavaş kullanıyor. Ama Samsun’da et özel bir lavaşla birleştiriliyor. Yanına mevsime göre bir söğüş tabağı ekleniyor. Ve tabii olmazsa olmaz el yapımı ayran.
Bir dip not daha Samsun döneri normalden daha yağlıdır. Tereyağ desteğiyle pişirilir. Bu konuda bir hassasiyetiniz varsa lütfen sipariş verirken belirtin.
Afiyet olsun.
5. Kaz Tiridi
Listemize giren bir başka ürün ise Samsun kaz tiridi. Kaz tiridi, Samsun’un özellikle iç bölgelerine ait bir lezzet. Çıkış noktası Asarcık, Havza, Kavak, Ladik, Vezirköprü ilçeleri ve bu ilçelerin köyleridir. Samsun kaz tiridi bir köy yemeğidir, bir kış yemeğidir.
Köylerde aylar boyunca özel yetiştirilen kazlar, kışla birlikte yağlanır. Kar yağan uzun kış gecelerinde köylüler bir evde toplanır, sohbet edilir. Bu sırada da ocağa pişmesi için kaz konulur.
Samsun Kaz Tiridi Nasıl Yapılır?
Kaz, 3-4 saat süreyle döne döne pişer. Kazın altına konulan bir tepsiye kazın yağı damlar. Biriken yağla bulgur pilavı pişirilir. Ayrıca bu yağla yufka yağlanır.
Pilav, üzerine pişirildikten sonra tiftiklenen kaz ve yağlanan lavaş konulur, böylelikle kaz tiridi ikrama hazır hale gelir. Tiridin yanında ayrıca turşu ikram edilir. Bu tarihi lezzete ayrıca ev yapımı ayran eşlik eder. Gecenin ilerleyen saatlerinde ise semaverde demlenen çay sohbete eşlik eder.
Yıllar önce köylerde başlayan bu kış geleneğinin ünü ilçelerin sınırlarını aşınca çevre illerden talep gelmeye başladı ve köylerde kaz tiridi ikram eden evler açıldı.
Samsun ve çevre illerde yaşayan insanlar, randevuyla bu tirit evlerine gidiyor ve bu eşsiz lezzetle damağını buluşturuyor.
Afiyet olsun.
6. Yakakent Mantısı
Yakakent, Samsun’un Karadeniz sahilinde yer alan Sinop’a komşu şirin küçük ilçesi. Bu güzel ilçenin dillere destan bir lezzeti var: Yakakent Mantısı.
Yakakent Mantısı Nasıl Yapılır?
Mantının hamuru un, su, yumurta, tuzdan elle yoğrularak ve orta sertlik kıvamında elde ediliyor, iç harcında kıyma, soğan, kara biber, tuz bulunuyor. Hamurla iç harcın buluşmasından sonra pişirme sürecinde 2 litre su kullanılıyor, hızlı ateşle 15-20 dakika aralığında mantı istenilen kıvamı yakalıyor.
Pişen mantı yoğurtlu ve cevizli olmak üzere iki türlü usulle servis ediliyor.
Yoğurtlu Yakakent Mantısı
Süzme yoğurtla tuzda ezilmiş birkaç diş sarımsak karıştırılıyor ve mantının üzerine dökülüyor. Yoğurdun üzerine de eritilmiş tereyağı dökülüyor ve servis ediliyor.
Cevizli Yakakent Mantısı
Cevizli mantı için servis tabağının dibi yağlanıyor, tabağa ilk olarak ince dövülmüş ceviz serpiliyor, cevizin üzerine mantı dökülüyor. Mantının üzerine eritilmiş tereyağı ve onun da üzerine ikinci kat ceviz ekleniyor.
Yakakent için de Yakakent mantısı için de yolunuzu buralara düşürün.
Afiyet olsun.
7. Bafra Nokulu
Nokul, önceleri bir bayram tatlısıydı. Bafra’nın köylerinde fırınlarda arefe günü hazırlanırdı. Bayram ziyaretlerinde gelen misafirlere ikram edilirdi. Ünü ilçe sınırları dışına çıkan Bafra nokulu, bugün bir bayrak lezzeti olmaktan çıktı. Artık her gün tüketiliyor. Sadece Bafra’da değil kargo sayesinde Türkiye’nin dört bir yanına ulaştırılıyor.
Bafra Nokulu Nasıl Yapılır?
Bu kendine has lezzetin tarifine bir göz atalım. Mayalı hamurla yapılır. Hamur baklava hamurunda olduğu gibi ince ince açılır. Açılan hamur yağlanır. İçine önce ceviz konulur. Peşi sıra üzüm konulur. Sonra katlanır, pişirilmek üzere dilimlenir. Üzerine yumurta sürülür. Fırında 45 dakika süreyle pişirilir.
Bafra nokulunun orijinaline şeker konulmaz. Nokul tadını üzümden alır. Ama damak tadına göre de ilave şeker konulabilir.
Samsun’a gelince Bafra nokulu tadına bakmadan dönmeyin. Tadına bakınca zaten paket paket alarak yanınızda götüreceksiniz. Bir güzelliği de doğru saklama koşullarında üç ay boyunca lezzetini muhafaza ettiğini de hatırlatalım.
Afiyet olsun.
8. Çarşamba Kıvratması
Bafra nokulu için bir şey demiştik hatırladınız mı? Nokul bir bayram tatlısıydı. Aynı şey Çarşamba kıvratması için de geçerli. Çarşamba kıvratması, bayramlarda ikram edilmek üzere evlerde hazırlanan bir tatlı.
Bugün Çarşamba’ya gelenlerin ilçeden ayrılırken mutlaka yanlarında götürdükleri Çarşamba kıvratmasının nasıl yapıldığına bir göz atalım.
Çarşamba Kıvratması Nasıl Yapılır?
Hamur için buğday unu kullanılır. Un, su, yumurta, yoğurt, sıvı yağ ve karbonat karıştırılır. Kulak memesi kıvamında hamur elde edilir. Hamur yumurta büyüklüğünde bezeler halinde kezilir, bir tepsiye konulur, dinlenmeye bırakılır.
Dinlenmiş hamur nişasta ile birlikte ince ince açılır. Yufkanın üzerine fındık içi serpiştirilir. Oklava yardımıyla rulo haline getirilir, sıkıştırma işlemi yapılır. Yağlanmış tepsiye dizilir. Daha sonra eritilen margarin yufkanın üzerine fırça yardımıyla sürülür. Üzeri kızarıncaya kadar fırında pişirilir.
Afiyet olsun.
9. Bafra Lokumu
Bafra’nın nokul kadar popüler bir tatlısı daha var. O da Bafra lokumu. Olmazsa olmaz manda kaymaklı Bafra lokumu. Ünü nokul gibi ilçenin sınırlarını aşmış durumda.
Bafra Lokumu Nasıl Yapılır?
Şeker, nişasta, su üçlüsü harmanlanıyor, kaynatılıyor, lokum ortaya çıkıyor. Lokum daha sonra bir kenarda dinlendiriliyor. Yumuşak kıvam yakalanana kadar bekletiliyor. Daha sonra lokumla kaymak buluşturuluyor ve sarma işlemi yapılıyor.
Lokumun lezzetinin iki püf noktası var. İlki Kızılırmak Deltası’nda yetişen mandaların kaymağından üretilmesi. İkincisi ise lokum ile kaymağın ağızda aynı anda erimesi.
Ancak bu eşsiz lezzeti sevenlere küçük bir uyarı. Manda kaymaklı Bafra lokumunun lezzetini kaybetmemesi için en fazla bir hafta içinde tüketilmesi gerekiyor.
Afiyet olsun.
10. Bafra Dondurması
Bafra Dondurması, Samsun’un çok tüketilen markalaşmış bir diğer lezzeti. İlk yıllarda sadece ballı ve karamelli olarak yapılan Bafra dondurması şimdilerde limonlu, cevizli, fıstıklı, bademli, parça çikolatalı, vişneli, böğürtlenmi, çilekli olarak üretiliyor.
Bafra dondurması sadece yazın değil yılın 12 ayı tüketiliyor.
Bafra Dondurması Nasıl Yapılır?
Bafra dondurmasının ana hammaddesi Kızılırmak Deltası’nda yetişen mandalardan sağlanan süt. Manda sütü, şeker, salep, balla buluşuyor, özel kazanlarda 150 derecede kaynatılıyor. Kaynatma işlemi iki saat sürüyor ve bu süre içinde insan gücüyle sürekli karıştırılıyor.
Kaynama işlemi sonrası dondurma 45 dakika dinlendiriliyor. Daha sonra mekanik makinalarda 30 dakika daha karıştırma işlemi yapılıyor. Dondurma, soğutma işlemi sonrası özel kaplara alınıyor ve dondurucularda tüketiciyle buluşmayı bekliyor.
Yemeden dönmeyin.
Afiyet olsun.
Bu yazıda Samsun Lezzet Rehberi kapsamında Samsun’da Ne Yenir? sorusuna yanıt aradık. Şimdi bu 10 eşsiz Samsun lezzetini tadabileceğiniz işletme önerilerini sizlerle paylaşacağız.
Serinin ilk yazısı Samsun pidesi nerede yenir? Takipte kalın!
