Küresel plastik kirliliği artık yalnızca çevre felaketi olarak değil, potansiyel bir halk sağlığı krizi olarak da görülüyor. Yeni araştırmalar, mikroplastiklerin yalnızca okyanuslarda ve toprakta değil, insan vücudunda – hatta beyinde bile – biriktiğini ortaya koyuyor. Özellikle son yıllarda yapılan çalışmalar, mikroplastiklerin bilişsel bozulma ve nörolojik hastalıklarla ilişkilendirilme ihtimalini gündeme taşıyor.
Hayvan Davranışları Değişiyor, İnsanlar da Sırada mı?
Deniz salyangozu kabukları arasında doğru seçimi yapabilen yengeçler, mikroplastik yuttuklarında bu yetilerini kaybedebiliyor. Fareler unutkanlaşırken, arılar öğrenme güçlüğü çekiyor. Zebra balıkları ise artan bir endişe hali sergiliyor. Bu davranış değişimleri, mikroplastiklerin sinir sistemine zarar verebileceği fikrini güçlendiriyor.
İngiltere Exeter Üniversitesi’nden ekotoksikolog Prof. Dr. Tamara Galloway, “Plastik şişenin kapağını çevirdiğinizde bile suya mikroskobik parçacıklar karışıyor,” diyerek uyarıyor. İnsanların yılda ortalama 52 bin mikroplastik parçacık yuttuğu, soluma yoluyla ise bu sayının 121 bine ulaştığı tahmin ediliyor.
Beyin Dokusunda Mikroplastik: Yeni Bulgular Endişe Verici
5 milimetreden küçük parçacıklar olarak tanımlanan mikroplastikler, bilim dünyasının uzun süredir kan-beyin bariyerini geçemeyeceğini varsaydığı maddelerdi. Ancak bu sav, son dönemde yapılan araştırmalarla çürümeye başladı.
Galloway, “Kan-beyin bariyerinin her şeyi durdurduğunu varsayıyorduk. Ama beyin dokusunda sürekli mikroplastik buluyoruz,” diyor. 2024 yılında Çin’de yapılan bir araştırma, plastik şişe kullanan bireylerde hafif kognitif bozukluk riskinin arttığını, demans teşhisi konulan kişilerin beyinlerinde ise daha yüksek miktarda mikroplastik tespit edildiğini ortaya koydu.
Mikroplastikler Demansa mı Yol Açıyor?
Bu yeni bulgular, mikroplastiklerin sadece fiziksel değil, nörolojik sağlık üzerinde de ciddi etkiler yaratabileceğini gösteriyor. Özellikle yaşlı bireylerde bilişsel gerileme ve demansla ilişkili olabilecek bu parçacıkların, uzun vadede toplum sağlığını tehdit etmesi ihtimali gündemde.
Henüz insanlar üzerinde doğrudan deney yapılamadığından net sonuçlar elde etmek mümkün değil. Ancak hayvan deneylerinden elde edilen veriler ve insan beyin dokusundaki mikroplastik bulguları, bu tehdidin ciddiye alınması gerektiğini gösteriyor.
Mikroplastiklerle Nasıl Mücadele Edebiliriz?
Mikroplastiklerden korunmak için plastik şişeler yerine cam şişeler tercih edilebilir. Ayrıca tek kullanımlık plastiklerin azaltılması, geri dönüşüm bilincinin artırılması ve mikroplastik içerebilecek ürünlerin daha dikkatli tüketilmesi de bireysel olarak alınabilecek önlemler arasında.
Uzmanlar, mikroplastiklerin yaşam alanlarımıza yayılma hızının arttığına dikkat çekerek, küresel çapta sıkı çevre politikaları ve sağlık odaklı araştırmaların artırılması gerektiğini vurguluyor.
